Alevilikte Şehitlik

Aleviler, tarihsel kökenlerini “mazlum (mazlum) ile bağlılık” ve “zorbaya karşı durma (zalim)” sloganıyla anlıyorlar. Ali’ye biat ederek kaderlerini mühürlediler. Halifeliği talep etme hakkı, siyasi güçlü rakiplerinden geçersiz kılındı. Daha sonra iki oğlu Hasan ve Hüseyin adalet arayışında öldürüldü. 680’de Kerbela’da 72 takipçisi ile Hüseyin’in öldürülmesi Alevi’nin biz-grup kimliğini tanımlamada önemli bir yere sahiptir. Onun ölümünün ardından tarih boyunca pek çok kişi Ali’nin davasında yer aldı ve Ali’yi savundukları için cezalandırıldılar. Bu insanların idamı, Alevilikte ebedi kurban kaderi algısıyla mükemmel bir şekilde ifade edilmiştir. Bu tarihsel olaylarda ortak olan şey, “ya ​​de jure ya da fiilen Sunni İslami olan üstün bir devlet otoritesi tarafından öldürülmüşlerdir” (Reinhard Hess 2007: 282). Reinhard Hess, Alevilik ve Sünnilikte Şehitlik kavramını daha da farklılaştırır. “Şiddetli ayrıntıların yokluğu … veya saldırgan yorumların … dışa dönük bir düşmana yönelik olmaması” (ibid. 276) Alevilikte Şehitlik kavramını Sünnilikten farklı kılar. Alevilikteki bu şehitlik albümünün yeni üyeliklere açık olduğunun da altını çiziyor.

Örneğin 1826’da Yeniçeri Teşkilatının Kaldırılması, Osmanlı’nın Aleviliğe yönelik baskısının ısrarlı devamı olarak anlaşılıyor. Yeniçeriler, 14. yüzyılda saltanatın hanehalkı birlikleri olarak oluşturulan piyade birliğidir. Bektaşi tarikatı, bu özel askeri gücün koruyucu locası olarak tayin edildi. Yeniçeri sistemi durgunluk döneminde siyasi olarak bozuldu. Modernizasyon reformlarının bir parçası olarak, İkinci Mahmut 1826’da bu gücü ortadan kaldırmaya çalıştı ve Bektaşi locaları da Yeniçerilere karşı yapılan büyük askeri harekat sırasında agresif bir şekilde hedef alındı.

Alevilerin 1923’te Cumhuriyet’in kurulmasını memnuniyetle karşıladıkları ve saygı duydukları yaygın bir şekilde iddia edilmektedir. Ancak bu, özellikle 1921’de askeri kampanyaların hedef aldığı Cumhuriyet’e karşı çıkan veya destek vermeyen tüm Alevi toplulukları için geçerli değildir. Koçgiri ve 1938 Tunceli’de. 1925 yılında ana Bektaşi Locasının laikliğe uygun olarak kaldırılması, onların manevi ve sosyal organizasyonlarında geri dönüşü olmayan yıkımlara neden oldu.

Bu eklemlenme, 1970’lerde bariz bir politik özellik kazanır. Alevi toplulukları, 1970’lerde yaşanan siyasi kutuplaşma sırasında Orta ve Güneydoğu Anadolu’da sağcı-İslamcı militanlığın kurbanı oldu. Örneğin, 1978’de Maraş’ta 111 Alevi iç savaş benzeri bir çatışmada öldürüldü. Reinhard Hess, bu sivil kurbanların yanı sıra Alevi solcu militanların “geleneksel Alevi şehit figürleriyle bir süreklilik çizgisinde bir Alevi kaynağında alıntı yapıldığını” belirtiyor. (2007: 281).

Pir Sultan Abdal Kültür Şenliği’nin ikinci günü, 2 Temmuz 1993 Sivas’ta Cuma namazının ardından binlerce kişi festivali protesto etmeye başladı. Festival katılımcılarının kaldığı otelin etrafını sarabildiklerinde protesto kontrolden çıktı ve İslamcı militanın açtığı yangında 37 kişi hayatını kaybetti. Bunlardan ikisi protestocular arasındaydı, ikisi de otel personelinden. Hollandalı bir kadın antropoloğun da dahil olduğu 33 kişinin geri kalanı şehitlik sürekliliği çizgisinde yerini aldı.

İki yıl sonra, 12 Mart 1995 akşamı, ismi bilinmeyen bir araç, İstanbul’daki Gazi Mahallesi’nde, tarihsel olarak sol kanatta ve Alevi gecekondu mahallesinde üç Alevi kahvehanesine makineli tüfeklerle ateş açtı. Yaşlı bir Dede, Halil Kaya ve bir Alevi daha hayatını kaybetti. Bu saldırının ardından bölge sakinleri bir protesto düzenleyerek ilçedeki polis karakoluna yürüdü. Polis, protestolarına agresif tepki verdi ve protesto sivil ayaklanmaya dönüştü ve kısmen sokağa çıkma yasağıyla Alevi gecekondu mahallelerine yayıldı. Üç gün süren ayaklanmada 19 kişi hayatını kaybetti.